Katastrofa w ruchu drogowym – co to jest i jakie są konsekwencje jej spowodowania?

Do katastrof na polskich drogach dochodzi znacznie rzadziej niż do kolizji czy wypadków. Trudno znaleźć dokładną definicję wyjaśniającą, czym jest katastrofa w ruchu drogowym – każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie. Najczęściej sądy uznają za katastrofę zdarzenie, w którym uczestniczyło co najmniej 10 osób i którego konsekwencją są poważne straty materialne, ale też śmierć lub znaczny uszczerbek na zdrowiu osób w niej uczestniczących.

Sprawca katastrofy zostanie surowo ukarany, a osoby poszkodowane (lub ich rodziny) mogą liczyć na odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Co to jest katastrofa w ruchu drogowym?

Nigdzie nie znajdziemy precyzyjnej definicji katastrofy w ruchu drogowym, wiadomo jednak, że jest to najpoważniejsze zdarzenie, którego sprawcą może być kierowca – chodzi zarówno o jego skutki, jak i konsekwencje. Warto jednak pamiętać, że każdy przypadek takiego zdarzenia rozpatrywany i kwalifikowany jest indywidualnie przez sąd. Jakie przesłanki pozwalają na uznane danego zdarzenia za katastrofę, a nie wypadek? W Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1975 roku czytamy:

Z powyższego wynika, iż skutki katastrofy są rozległe, dotkliwe, powodują również zagrożenie bezpieczeństwa.

Sprecyzowania wymagają określenia „większa liczba ludzi” oraz „znaczne rozmiary” – przyjmuje się, że o katastrofie mówimy, gdy w zdarzeniu brało udział co najmniej 10 osób (nie licząc sprawcy), jednak nie należy jej wykluczać, gdy mamy do czynienia jedynie z poważnymi stratami materialnymi. Przykładem zdarzenia traktowanego jako katastrofa jest np. wykolejenie pociągu lub wypadek, w którym bierze udział autobus przewożący większą liczbę pasażerów. Dokonując klasyfikacji zdarzenia, sąd weźmie pod uwagę następujące czynniki:

• liczbę uczestników zdarzenia;
• liczbę osób poszkodowanych – rannych, zabitych;
• rozmiar szkód materialnych;
• skalę zagrożenia dla innych uczestników ruchu drogowego;
• czynnik losowy, rażące naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Katastrofa w ruchu drogowym – przykłady zdarzeń

Oto największe katastrofy drogowe, do których doszło w Polsce:

• wypadek autokaru w Jeżewie w 2005 roku – autokar wyprzedzał samochód osobowy w niedozwolonym miejscu, czego skutkiem było zderzenie z nadjeżdżającą z naprzeciwka ciężarówką; w wyniku zdarzenia śmierć poniosło 13 osób, w tym 9 maturzystów, autobus spłonął;
• katastrofa autobusu koło Gdańska – podczas manewru wyprzedzania w autobusie wystrzeliła opona, pojazd uderzył w drzewo; zginęły 32 osoby, ranne zostały 42;
• katastrofa koło Żywca w 1978 roku – dwa autobusy wpadły w poślizg i spadły z mostu do Jeziora Żywieckiego; zginęło 30 osób;
• katastrofa koło Osiecznicy w 1978 roku – zginęło 15 osób, 14 zostało rannych; autobus został przecięty na pół przez przewożoną wojskową ciężarówką konstrukcją mostu pontonowego.

Katastrofa w ruchu drogowym – co grozi sprawcy?

Spowodowanie katastrofy w komunikacji zagrożone jest karą zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny. W artykule 173 [Spowodowanie katastrofy w komunikacji] czytamy:

Doprowadzenie do katastrofy w komunikacji karane jest pozbawieniem wolności od roku do 10 lat. Jeżeli konsekwencją zdarzenia jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, karą jest pozbawienie wolności od 2 do 15 lat. Jeśli jednak sprawca działał nieumyślnie, może zostać ukarany pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do 5 lat, chyba że konsekwencją jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu – w takiej sytuacji kara wynosi od 6 miesięcy do 8 lat.

Sprawca może również stracić uprawnienia do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Mówi o tym art. 42 Kodeksu karnego:

Sprawca kolizji straci prawo jazdy, jeżeli zostanie udowodnione, że był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub jeśli zbiegł z miejsca zdarzenia.

Trzeba pamiętać, że karane jest nie tylko spowodowanie katastrofy, ale także sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu drogowym.

Co to jest niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym?

Niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym to sytuacja, która potencjalnie może skutkować bardzo poważnymi konsekwencjami, a więc może zakończyć się zdarzeniem zakwalifikowanym jako katastrofa.

Aby lepiej zrozumieć, czym jest niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy, warto sięgnąć do orzecznictwa Sądu Najwyższego (Wyrok SN z dnia 14 października 1958 r., sygn. III K 264/58):

Również takie przypadki wymagają wnikliwej i dokładnej analizy okoliczności i wielu czynników – należy bowiem dowieść, że zagrożenie było bardzo poważne, a złamanie przepisów mogło doprowadzić do katastrofy. Jakie zdarzenie może zostać uznane za niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy? Przykładem będzie nieopuszczenie przez dróżnika szlabanu przed nadjeżdżającym pociągiem czy jazda samochodem pod prąd.

Niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy w ruchu drogowym – konsekwencje dla sprawcy

O konsekwencjach niebezpieczeństwa sprowadzenia katastrofy mówi art. 174:

Kodeks karny przewiduje karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat i do 3 lat, jeśli sprawca działał nieumyślnie.

Jakie są różnice pomiędzy kolizją, wypadkiem a katastrofą drogową?

Codziennie na ulicach dochodzi do setek niebezpiecznych zdarzeń drogowych. W mowie potocznej określa się je na ogół zamiennie kolizjami (stłuczkami, kraksami) albo wypadkami. Jednak przepisy wyraźnie rozgraniczają te sytuacje i identyfikują je jako innego rodzaju wykroczenia lub przestępstwa, za które grożą konkretne kary.

Kluczowe dla rozróżnienia z jakim rodzajem zdarzenia mamy do czynienia, są jego bezpośrednie skutki. Najmniej poważne następstwa wynikają z kolizji, później wypadków, a najpoważniejsza w skutkach jest katastrofa w ruchu lądowym, którą określa się także jako katastrofę drogową.

Co to jest kolizja i wypadek drogowy według przepisów?

Definicja kolizji nie istnieje w żadnym akcie prawnym. Intuicja podpowiada, że jest to stłuczka lub niegroźne zderzenie się samochodów, którego jedynym następstwem są uszkodzenia pojazdów czy innego mienia. Kolizja zaliczana jest do wykroczeń i nie wymaga wezwania na miejsce zdarzenia policji.

Wypadek drogowy jest sytuacją, w której ucierpiał człowiek: zmarł lub doznał obrażeń ciała, których leczenie trwa powyżej 7 dni. Wypadek kwalifikowany jest jako przestępstwo, którego konsekwencje reguluje art. 177 Kodeksu karnego. Kiedy dojdzie do wypadku, policja musi być wezwana na miejsce, nawet jeżeli sprawca i ofiary solidarnie deklarują, że załatwią sprawę między sobą.

Jak otrzymać odszkodowanie z OC sprawcy katastrofy w ruchu lądowym?

W przypadku kolizji, wypadku czy katastrofy, a więc zdarzenia drogowego, poszkodowany otrzyma odszkodowanie z polisy OC sprawcy. Sytuacja może się jednak skomplikować np. w przypadku karambolu z udziałem dużej liczby pojazdów. Wówczas możemy być jednocześnie poszkodowanym oraz sprawcą. Wystarczy, że najedziemy na znajdujący się przed nami samochód, a następnie inny kierowca wjedzie w tył naszego auta.

Polskie prawo nie reguluje odrębnie kwestii zasad likwidacji szkód z udziałem kilku lub kilkunastu pojazdów. W takiej sytuacji stosuje się przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych oraz ogólne zasady Kodeksu cywilnego.

Wypowiedź eksperta

Oznacza to, że jeśli wjedziemy w tył poruszającego się przed nami pojazdu, szkody zostaną pokryte z naszego OC. Jednocześnie, gdy inny kierowca uszkodzi nasz samochód, koszty jego naprawy pokryje towarzystwo, w którym ma aktualnie wykupione obowiązkowe ubezpieczenie.

Katarzyna Gaweł, Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

Katastrofa w ruchu drogowym a brak OC

Ubezpieczenie OC jest obowiązkową polisą komunikacyjną. Za brak ważnego OC Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny nałoży na kierowcę karę finansową. To jednak nie koniec konsekwencji, jakie grożą właścicielowi pojazdu poruszającemu się bez aktualnej polisy – w przypadku doprowadzenia do kolizji, wypadku czy katastrofy będzie on musiał pokryć koszty likwidacji szkód z własnej kieszeni.

Co prawda UFG wypłaci odszkodowanie za sprawcę zdarzenia, jednak wystąpi z tzw. regresem ubezpieczeniowym. Oznacza to, że kierowca będzie musiał zwrócić całą sumę – kwota do zapłaty może sięgnąć nawet kilkuset tysięcy złotych. Warto więc pamiętać o terminowym opłacaniu składki OC, aby uniknąć poważnych konsekwencji finansowych.

Wypowiedź eksperta

Koszt zakupu polisy OC to zazwyczaj kilkaset złotych. Co więcej, zakres tego ubezpieczenia jest zawsze taki sam, dlatego kierowcy mogą porównywać oferty cenowe poszczególnych towarzystw i wybierać najatrakcyjniejsze propozycje. Z kolei kara za brak OC wzrasta każdego roku wraz z minimalnym wynagrodzeniem za pracę – w 2025 roku kierowca jeżdżący bez ważnej polisy może zapłacić nawet ponad 9 tys. złotych. Wysokość grzywny zależy od rodzaju pojazdu i długości okresu, w którym pojazd był pozbawiony ochrony.

Stefania Stuglik, Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

Gdzie kupić tanie OC samochodowe?

Bez ważnego OC pojazd nie powinien zostać włączony do ruchu – najpóźniej w dniu rejestracji właściciel powinien zakupić polisę (chyba że kontynuuje ubezpieczenie zbywcy). Poszukiwania ubezpieczenia OC warto rozpocząć od porównania propozycji wielu towarzystw, np. wykorzystując w tym celu internetowy kalkulator OC i AC.

W prosty i szybki sposób kierowca sprawdzi ceny OC, a przy okazji zapozna się z ofertami dodatkowych ubezpieczeń jak autocasco czy assistance. Wybrane polisy można zakupić przez internet – bez wychodzenia z domu, odwiedzania agentów ubezpieczeniowych. Aby poznać propozycje ubezpieczycieli, wystarczy podać najważniejsze informacje na temat pojazdu oraz kierowcy.

Odszkodowanie z OC a zadośćuczynienie

Osoba poszkodowana w zdarzeniu drogowym otrzyma odszkodowanie z OC sprawcy – jest ono wypłacane za szkody materialne. Jednocześnie może starać się o tzw. zadośćuczynienie, czyli rekompensatę z tytułu cierpień fizycznych i psychicznych (jest to kwota wypłacana za szkody niematerialne).

Zadośćuczynienie jest świadczeniem przyznawanym jednorazowo, a podczas ustalania jego wysokości bierze się pod uwagę procent uszczerbku na zdrowiu.

Katastrofa w ruchu drogowym to zdarzenie poważniejsze w skutkach i konsekwencjach niż wypadek czy kolizja. Za jego spowodowanie grozi sprawcy kara pozbawienia wolności. Poszkodowani mogą liczyć na wpłatę odszkodowania z OC, ale też zadośćuczynienie za doznane krzywdy psychiczne i fizyczne.